California’da Uber ve Lyft Şoförlerine Sendika Hakkı AB 1340 Yolda

California, gig ekonomisinde tarihi bir dönüm noktasına yaklaşıyor. AB 1340, ya da resmi adıyla Transportation Network Company Drivers Labor Relations Act, Uber ve Lyft gibi platformların sürücülerine sendikalaşma ve toplu pazarlık hakkı tanımak için hazırlanıyor.

Yasa, Massachusetts’ten sonra ABD’de ikinci kez bu tür bir hak sağlayacak. Sürücüler, uzun süredir düşük ücretler, sigortasızlık ve çalışma koşulları nedeniyle protesto ve davalarda bulunuyordu. Ancak Uber ve Lyft, yasanın Proposition 22’yi ihlal ettiğini ve fiyatların artmasına yol açacağını savunuyor. Yasa, 18 Ağustos’ta Senato Bütçe Komitesi’nde görüşülecek.

📌 California’da Uber ve Lyft şoförlerine sendika hakkı tanıyacak yasa tasarısı ilerliyor.

📌 Tasarı kabul edilirse, sürücüler toplu pazarlık yapabilecek ve çalışma koşullarını iyileştirme fırsatı bulacak.

📌 Uber ve Lyft ise fiyatların artacağı ve hizmetin azalacağı endişesini dile getiriyor.

🚖 Tasarının Detayları

Assembly Bill 1340, yani Taşımacılık Ağı Şirketi Sürücüleri İş İlişkileri Yasası, 10 Nisan 2025’te eyalet meclisine sunuldu. Tasarı, Uber ve Lyft gibi platformlarda çalışan sürücülerin sendika kurarak toplu pazarlık yapmasına izin veriyor. Bu hak, şu anda yalnızca Massachusetts’te mevcut.

💬 Şoförler Ne Diyor?

Sürücüler uzun süredir düşük ücret, güvencesizlik ve sosyal hak eksikliği nedeniyle mücadele ediyor.

Gig Workers Rising üyesi Hector Lopez, “Sendika olmak bizim için adil ücret almanın tek yolu olabilir” diyerek tasarıyı desteklediğini ifade etti.

🏢 Şirketler Ne Diyor?

Uber ve Lyft ise tasarıya karşı çıkıyor. Şirketler, yasanın Proposition 22 ile çeliştiğini ve yolculuk ücretlerini artırarak hizmetin azalmasına neden olacağını savunuyor.

Tasarı ayrıca, şirketlerin sürücü bilgilerini Kamu İstihdam İlişkileri Kurulu’na iletmesini zorunlu kılıyor. Bu madde de gizlilik ihlali olarak eleştiriliyor.

📅 Süreç ve Zorluklar

Tasarı, 18 Ağustos’ta Senato Bütçe Komitesi’nde görüşülecek. Ancak ulusal iş yasalarıyla olası çatışmalar ve sektörden gelen yoğun lobi faaliyetleri sürecin zor olacağını gösteriyor.

📜 AB 1340 Nedir? Ne Getiriyor?

Assembly Bill 1340 (AB 1340), California Eyalet Meclisi’nde 10 Nisan 2025’te sunuldu. 📌 Temel Hedefleri:

• Uber, Lyft, DoorDash gibi platform sürücülerine sendikalaşma hakkı vermek
• Toplu pazarlık (collective bargaining) yoluyla:
  • Ücret
  • Çalışma saatleri
  • Güvenlik önlemleri
  • Değerlendirme sistemleri konularında anlaşma yapılmasını sağlamak
• Şirketlerin, sürücü bilgilerini Devlet Kamu İşçi İlişkileri Kurulu (PERB)‘na sunmasını zorunlu kılmak

📌 Kim Yürürlüğe Koyacak?

• California Kamu İşçi İlişkileri Kurulu (PERB), sendika seçimini ve müzakereleri denetleyecek

⚖️ Proposition 22 ile Çatışıyor mu?

Evet, bu yasa, 2020’de seçmenlerin %58’iyle kabul ettiği Proposition 22 ile doğrudan çatışıyor.

📌 Proposition 22 Ne Diyor?

• Gig çalışanları (sürücüler, kuryeler) bağımsız müteahhit (independent contractor) olarak sınıflandırılır
• Dolayısıyla geleneksel işçi haklarından (işsizlik sigortası, sendikalaşma) yoksundur
• Platformlar, onlara minimum kazanç, sağlık yardımı ve kazalarda tazminat sunar

📌 Ancak 2023’te bir mahkeme kararına göre:

• Prop 22’nin toplu pazarlık hakkını kısıtlayan bölümü anayasaya aykırı bulundu
• Bu, AB 1340 için hukuki bir kapı açtı

🗣️ Sürücüler Neden Sendikalanmak İstiyor?

Yıllardır sürücüler, düşük net kazanç, sigortasızlık, rastgele hesabı askıya alma (deactivation) gibi sorunlarla mücadele ediyor.

📌 Hector Lopez (Lyft sürücüsü, Gig Workers Rising): “Sendikalaşmak, adil ücret almanın tek yoludur. Şu an her şey şirketin elinde.”

📌 Rideshare Drivers United’un Talepleri:

• Uygulanabilir standartlar
• Geri bildirim sistemlerinde şeffaflık
• Geri dönüşüm (retaliation) yasakları
• Şirketlerin sürücü verilerini PERB’la paylaşması

🚫 Uber ve Lyft Neden Karşı?

Şirketler, yasanın iş modelini tehdit ettiğini savunuyor.

📌 İddiaları:

• Fiyatlar artar: Toplu pazarlık, ücretleri zorla yükseltir → yolcu ücretleri artar
• Hizmet azalır: Sürücü sayısı düşebilir, özellikle yoğun saatlerde
• Mahremiyet ihlali: Şirketlerin sürücü bilgilerini devlete vermesi “gizlilik ihlalidir”
• Prop 22’ye aykırı: Seçmenler zaten karar verdi, bu yasa o kararı altüst eder

📌 Uber’in Dili: “Bu yasa, sürücülerin esnekliğini ve bağımsızlığını tehlikeye atar.”

🔐 Mahremiyet Endişesi: PERB’ye Veri Paylaşımı

Yasa, şirketlerin sürücü isimlerini, iletişim bilgilerini ve çalışma verilerini PERB’ya vermesini zorunlu kılıyor.

📌 Neden Gerekli?

• Sendika seçiminde oy kullanacak sürücülerin kimlik doğrulaması
• Şirketlerin sendikayı engellemesini önlemek

📌 Ancak Eleştiriler:

• Sürücüler, “verilerimiz hacklenir” diyor
• Şirketler, “bu, ticari gizli bilgidir” diyor

🌐 ABD’de Diğer Eyaletlere Yayılabilir mi?

Evet. California, genellikle ABD’de sosyal ve emek politikalarının trend belirleyicisidir.

📌 Olası Etkiler:

• New York, Illinois, Washington benzer yasalar üzerinde çalışabilir
• Beyaz Saray, gig çalışanlarına toplu pazarlık hakkı tanımayı 2024’te desteklemişti
• Massachusetts, zaten benzer bir yasayı geçirmişti

Ancak federal düzeyde bir engel var:

📌 National Labor Relations Act (NLRA):

• Sadece çalışanlara toplu pazarlık hakkı tanır
• Bağımsız müteahhitlere değil
• AB 1340, bu yasa ile çatışma riski taşıyor

🔮 Gelecek: Gig Ekonomisinde Dönüşüm mü Başlıyor?

AB 1340, gig ekonomisinde işçi haklarının yeniden tanımlanması açısından kritik bir adım.

• Eğer yasa geçerse, sürücüler ücret, güvenlik ve iş güvencesi konusunda güç kazanır
• Şirketler, yeni bir iş modeli üzerine düşünmek zorunda kalır
• Diğer sektörler (food delivery, care services) de harekete geçebilir

Uzmanlar, “Bu, gig işçisinin ‘çalışan’ olarak tanınmasının ilk adımı olabilir” diyor.