📌 Senatör Aisha Wahab, cihaz verilerini kullanarak fiyat artırmayı yasaklayan SB 259 tasarısını sundu.
📌 Telefon şarjı, model, coğrafi konum ve kullanım zamanı gibi veriler artık fiyatlandırmada kullanılamayacak.
📌 İş dünyası karşı çıkıyor: Bu düzenleme yenilikleri engeller ve maliyetleri artırır.
California, tüketici verilerinin fiyat belirlemede kullanılmasına karşı sert adımlar atıyor. Demokrat Senatör Aisha Wahab’ın SB 259 tasarısı, şirketlerin cihazlardan elde ettiği telefon şarj seviyesi, model, coğrafi konum, uygulama bilgileri ve kullanım zamanı gibi verileri fiyatlandırmada kullanmasını yasaklayacak.
📱 “Gözetim Fiyatlandırması” Nedir?
Tasarı, tüketicilerin kişisel cihaz bilgileri üzerinden “ne kadar ödeyebileceği” tahmin edilerek fiyatların artırılmasını engellemek istiyor. Örneğin:
- Düşük şarjlı bir telefon kullanıcısına daha yüksek Uber ücreti,
- Belirli bölgelerden rezervasyon yapanlara otel sitelerinde ekstra fiyat,
- Sosyoekonomik verilerden faydalanarak test hazırlık kurslarında daha yüksek ücretler.
💬 Destek ve Muhalefet
Destekçiler:
- California Labor Federation ve AFSCME gibi güçlü sendikalar, uygulamayı “çalışanlara yönelik dijital bir saldırı” olarak nitelendiriyor.
- Eleştirmenler, bunun modern çağın “redlining”i olduğunu söylüyor; yani belirli gruplara örtülü ayrımcılık.
Muhalifler:
- California Ticaret Odası ve TechNet gibi iş grupları, düzenlemenin yenilikleri engelleyeceğini ve maliyetleri artıracağını savunuyor.
🏛️ Yasama Süreci ve Newsom Faktörü
Tasarı, California Senatosu’ndan geçti ve Meclis’te de ilerliyor. Vali Gavin Newsom’un teknoloji dostu tavrı, tasarının kaderinde belirleyici olabilir. Newsom, daha önce birçok teknoloji düzenlemesini veto etmişti.
Kaliforniya, Düşük Pilde Fiyat Artıran Uber ve Lyft’e Karşı: “Gözetimle Fiyatlandırma” Yasaklanıyor mu?
Gece geç saatler, telefonunuzun pili %5, evinize dönmek istiyorsunuz. Uber veya Lyft’i açıyorsunuz ve fiyatın normalin çok üstünde olduğunu görüyorsunuz.
📱 Neden? Çünkü yapay zekâ, “bu kişi acil ihtiyaç duyuyor, pili bitecek” diyor. Bu senaryo, “gözetimle fiyatlandırma” (surveillance pricing) olarak adlandırılıyor ve Kaliforniya, bunu yasaklamak istiyor. Senatör Aisha Wahab, SB 259 yasa teklifini sundu: şirketlerin telefon pil seviyesi, konum, cihaz modeli gibi verilerle fiyat artırmasını yasaklayacak. Sendikalar destekliyor, tech şirketleri reddediyor. Bu içerik, bu tartışmanın etik, ekonomik ve hukuki boyutlarını inceliyor.
📊 “Gözetimle Fiyatlandırma” (Surveillance Pricing) Nedir?
Şirketler, kullanıcı cihazlarından toplanan verilerle farklı fiyatlar uyguluyor:
| Veri Türü | Nasıl Kullanılıyor? |
|---|---|
| Pil Seviyesi | “Pili azalan biri acele eder, fiyat artırılabilir” |
| Cihaz Modeli | “Yüksek model → zengin, fazladan ödeme yapar” |
| Coğrafi Konum | “Bay Area’da yaşayanlar daha yüksek ücret öder” |
| Uygulama Listesi | “Lüks alışveriş uygulaması varsa → yüksek gelirli” |
| Zaman | “Gece geç saatler → acil ihtiyaç, fiyat artar” |
📌 Amaç:
- Fazladan gelir elde etmek
- “Veri madenciliği” ile tüketici davranışlarını tahmin etmek
🛑 SB 259 Neleri Yasaklıyor?
Senatör Aisha Wahab’ın sunduğu SB 259, şu uygulamaları yasaklıyor:
- Yapay zekâ ile cihaz verilerine dayalı fiyat artırımı
- Konum, pil, model, uygulama listesi gibi verilerle farklı fiyatlandırma
- Algoritmik ayrımcılık (ırk, gelir, bölgeye göre fiyat farkı)
📌 Hedef:
- Tüketiciyi gizlilik istismarından korumak
- Adil fiyatlandırma sağlamak
- “Dijital redlining”i (dijital ayrımcılık) önlemek
🔍 Gerçekten Mi Oluyor? Uber ve Lyft Reddediyor
- Uber: “Sistemlerimiz, pil seviyesine göre fiyat artırmaz.” (Zahid Arab, sözcü)
- Lyft: “Ücretlerimiz, pil yüzdesine bağlı değildir.” (Shadawn Reddick-Smith)
Ancak Consumer Watchdog ve SFGate raporları, pil seviyesi düştükçe fiyatların arttığını iddia ediyor.
📌 ProPublica Raporu:
- Princeton Review, Asyalı yoğun mahallelerde daha yüksek fiyat uyguluyordu
- Gelir düşük olsa bile, “yakın zamanda lüks alışveriş yaptı” verisi alındığında fiyat artıyordu
⚖️ “Modern Gün Redlining’i” mi, Yoksa Pazar Hareketi mi?
Eleştirmenler, bu uygulamayı “dijital redlining” olarak nitelendiriyor.
| Geleneksel Redlining | Dijital Redlining |
|---|---|
| 1968 öncesi: Siyah ailelere kredi verilmemesi | Bugün: Bay Area’da yaşayanlara daha yüksek fiyat |
| Bölgeye göre ayrımcılık | Veriye göre ayrımcılık |
| Yargıç Ortega: “O zaman kabul edilemezdi, şimdi de kabul edilemez.” |
📌 Amaç:
- Düşük gelirli, etnik azınlık mahallelerinde daha az hizmet, daha yüksek fiyat
💼 Kim Destekliyor, Kim Karşı?
| Destekleyenler | Karşı Çıkanlar |
|---|---|
| Aisha Wahab (D) | Uber, Lyft |
| California Labor Federation | California Chamber of Commerce |
| AFSCME (Devlet İşçileri Sendikası) | TechNet (Silicon Valley lobisi) |
| Liz Ortega (D) | Chamber of Progress |
📌 Finansal Destek (2015-2024):
- Sendikalar: $8.5 milyon
- Tech Gruplar: $11.7 milyon
- Ancak sendikalar mecliste daha güçlü
🧩 Yasa, Gerçekten Etkili Olur mu?
- Zorluklar:
- Veri toplama yöntemleri şeffaf değil
- Şirketler, “pil seviyesi” yerine “talep artışı” diye mazeret sunabilir
- Uygulama ve denetim zor
- Avantajlar:
- Tüketiciye gizlilik ve adil fiyat hakkı
- Algoritmik ayrımcılığa yasal sınır koyulur
- Diğer eyaletler için örnek teşkil eder
🏛️ Gavin Newsom’un Duruşu Ne Olacak?
- Newsom, teknoloji şirketlerine daha dost
- 2023’te, yapay zekâyı düzenleyen 3 yasayı veto etti
- Elon Musk ile yakın iş birliği yapıyor
- Ancak bu yasa, sendikaların güçlü desteğine sahip → veto etmekte tereddüt edebilir
📌 Tahmin:
- Yasa, meclisten geçer
- Newsom, imzalama veya veto kararıyla teknoloji ile sendikalar arasında denge kurmaya çalışır
🔮 Gelecek: Bu Yasa Diğer Eyaletlere Yayılır mı?
- Evet, Kaliforniya genellikle ABD’nin “regülasyon trendi” belirler
- Benzer yasalar, New York, Illinois, Washington‘da gündeme gelebilir
- AB’nin GDPR’si gibi, veri temelli fiyatlandırmaya global baskı artıyor
Alaturka sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
