Google’ın yapay zekâ kolu DeepMind, tarih bilimine dev bir destek sundu. 🧠 DeepMind ve İngiltere’deki Nottingham Üniversitesi iş birliğiyle geliştirilen yeni bir yapay zekâ modeli olan Aeneas, antik Latin kitabelerini tarihlemeye, çözümlemeye ve eksik kısımlarını onarmaya yardımcı oluyor. 176.000’den fazla kitabeyle eğitilen sistem, özellikle hasar görmüş metinlerde 10 karaktere kadar olan boşlukları %73 doğrulukla doldurabiliyor. Bu, antik çağ araştırmalarında yeni bir dönemi başlatıyor.
📌 Google’ın yapay zeka laboratuvarı DeepMind, Aeneas adlı yeni bir yapay zeka aracıyla antik Latin yazıtlarının çözülmesine ve tarihlendirilmesine büyük katkı sağlıyor.
📌 Araç, 176.000’den fazla yazıt üzerinde eğitildi ve bozulmuş metinlerde eksik kısımları %73 doğrulukla tamamlayabiliyor.
📌 Tarihçiler, bu teknolojinin tarihi eserleri anlamada devrim yaratabileceğini söylüyor.
🤖 Aeneas: Tarihçilerin Yeni Yardımcısı
DeepMind, University of Nottingham iş birliğiyle geliştirdiği Aeneas adlı yapay zeka modelini tanıttı.
Bu model, antik yazıtları analiz ederek:
– Tarihlendirme,- Bağlamsal çözümleme,- Eksik metinleri tamamlama işlemlerini gerçekleştiriyor.
📜 Yapay Zeka ile Kayıp Metinler Geri Geliyor
Aeneas, bozulmuş veya eksik yazıtlardaki 10 karaktere kadar olan boşlukları %73 doğrulukla doldurabiliyor. Bu sayede, tarihçiler yüzlerce yıldır eksik kalan bilgileri yeniden oluşturma şansı buluyor.
Tarihçiler İçin Yeni Bir Dönem
Bu gelişme, antik eserlerin çözümlenmesi ve korunmasında büyük bir adım olarak değerlendiriliyor.
Tarihçiler, yapay zekanın bu alanda daha fazla kullanılmasıyla tarihi belgelerin çok daha hızlı ve doğru şekilde çözülebileceğini belirtiyor.
🏛️ Aeneas Nedir? Neden Bu İsim Verildi?
Aeneas, Google DeepMind’in antik Latin metinlerini analiz etmek için geliştirdiği dil işleme yapay zekâsıdır (NLP model).
📌 Neden “Aeneas”?
İsim, Virgil’in “Aeneis” destanındaki Troyalı kahraman Aeneas‘tan alındı. Destanda Aeneas, yıkılan Truva’dan kaçar ve sonunda Roma’nın kurucu atalarından olur. Bu isim, “kayıp bir medeniyeti yeniden inşa etme” metaforu taşıyor – tıpkı yapay zekânın yaptığı gibi. Aeneas, özellikle Roma İmparatorluğu’ndan kalma taş, bronz ve kemik üzerindeki kazılar (inscriptions) ile çalışıyor.
📚 Latin Kitabeleri Neden Bu Kadar Önemli?
Antik Roma’da, kitabeler tarih yazımının ana kaynaklarıydı. 📌 Ne Tür Bilgiler Verirler?
- Askeri zaferler ve tarihleri
- Vatandaşlık belgeleri ve isimler
- Tapınak ve anıt inşaatları
- Ekonomik işlemler (bağışlar, vergiler)
- Kişisel anıtlar (mezar kitabeleri)
Bu metinler, Roma tarihinin resmi kayıtlarından çok daha zengin bir sosyal tarih sunar. Ancak çoğu zaman kırık, aşınmış veya eksik olduğu için çözümlemesi yıllar alabiliyor.
🤖 Aeneas Nasıl Çalışıyor?
Aeneas, derin öğrenme (deep learning) ve dil modelleme tekniklerini kullanır. 📌 Eğitim Verisi:
- 176.000+ antik Latin kitabesi (Epigraphic Database Roma, EDCS gibi kaynaklardan)
- Her birinin tarihi, konumu, durumu ve tam metni
Model, bu verilerle “Roma dönemlerinde nasıl yazılır?” desenlerini öğrenir. 📌 Ne Yapabilir?
- Tarih tahmini: Hangi yüzyıldan olabilir?
- Metin karşılaştırması: Hangi diğer kitabelere benziyor?
- Eksik metni tamamlama: Aşınmış bir satırın ne yazdığı tahmin edilebilir
- Yer tahmini: Hangi bölgeden olabilir?
Özellikle 10 karaktere kadar olan boşluklar için %73 doğruluk oranı, akademik düzeyde güvenilir kabul ediliyor.
📌 73% Doğruluk Ne Anlama Geliyor?
Bu, her 10 tahminden 7’sinin doğru olduğu anlamına gelmez. Model, olasılıklı tahminler sunar. Örneğin, “bu boşlukta Caesar kelimesi %82 ihtimalle var” der. Tarihçiler, bu önerileri kendi bilgileriyle birleştirerek sonuca gider.
🔍 Tarihçiler İçin Devrim: Zamandan Tasarruf
Bugüne kadar, bir kitabeyi çözümlemek aylar hatta yıllar sürebiliyordu. Aeneas sayesinde:
- Eksik metin tahmini dakikalar içinde
- Benzer kitabelerle karşılaştırma otomatik
- Coğrafi ve kronolojik bağlam hızlıca sunuluyor
Nottingham Üniversitesi’nden Dr. Leif Isaksen, “Aeneas, bize 2000 yıllık metinlerde zaman makinesi gibi yardımcı oluyor” dedi.
⚖️ Yapay Zekâ, Tarihçiyi Yerine Alır mı?
Hayır. Aeneas, bir yardımcı araçtır (AI aide), karar verici değil. 📌 İnsanın Rolü Hâlâ Merkezde:
- AI önerir, tarihçi onaylar
- Kültürel bağlama AI erişemez
- Yanlış veri eğitimi, yanlış sonuç doğurabilir
Ancak bu, tarihçilerin daha az veri toplamaya, daha çok analiz yapmaya geçmesini sağlıyor.
🌐 Gelecek: Diğer Dillere ve Medeniyetlere Yayılacak mı?
DeepMind ve Nottingham ekibi, Aeneas modelini:
- Yunanca antik metinler
- Hitit ve Sümer tabletleri
- Ortaçağ Latin metinleri için uyarlamayı planlıyor. Bu, Mısır hiyeroglifleri, Çin kabartmaları veya İslam dönemine ait kitabeler için de bir model olabilir.
Alaturka sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
